Ulbmil ja doaibmaviidodat
Mieđuštanduođaštus váfista doaibmavádjigis olbmuide, geat dárbbašit veahki, seamma vejolašvuođa oasálastit servodagas go minddar álbmogis, ja eastadit oktovuođa.
Mieđuštanduođaštus duođašta dákkáraš veahkkedárbbu. Mieđuštanduođaštusortnet fátmmastivčče olbmuid geain lea doaibmavádjitvuohta mii bistá dábálaččat unnimus 2 jagi. Ássangielda mearrida ja hálddaša ortnega, muhto lea fámus miehtá riikka gos ortnet lea dohkkehuvvon.
Ohcama birra
Mieđuštanohcamis galgá leat doavtterduođaštus ja iešdieđáhus gos ovdanboahtá doaibmavádjitvuohta ja duođašta duođalaš mieđuštandárbbu (Eavttus sáhttá spiehkastit jus gielda dovdá olbmo). Ohcamis mielddustuvvo pássagovva.
Dohkkeheami bistevašvuohta
Gielda árvvoštallá mieđuštanduođaštusa attedettiin bistevašvuođa. Dasa addojuvvo áigemearálaš- dahje bistevaš fámolašvuohta. Fámolašvuohta ovdanboahtá duođaštusas.
Váidinlohpi
Ohcanmearrádusa dohkkeheapmi dahje hilgun adnojuvvo ovttaskas mearrádussan.
Mearrádusa lea vejolaš váidit gielddalaš váidinásahussii hálddašanlága §28, nuppi lađđasa olis.
Mieđuštanduođaštus
Juolluduvvon mieđuštanduođaštus váldojuvvo fárrui go dasa lea atnu.
Dat lea duođaštus báŋkokoartasturrodagas ja hámis maid ohcci oažžu. Duođaštus lea persovnnalaš ja dat ii galgga earáid háldui. Mieđuštanduođaštusas ii ovdanboađe doaibmavádjigisvuođa šládja.
Mieđuštasduođaštus duođašta ahte doaibmavádjigis olbmos lea dárbu ovtta dahje máŋga mieđušteaddjái.
Mieđuštanđaštusas ovdanboahtá ahte galli mieđušteaddjái duođaštus gusto. Mieđušteaddjit leat sii geat áiggis áigái leat doaibmavádjiga veahkit. Doaibmavádjigis olmmoš vállje ieš áiggis áigái gean son dáhttu leat mieđušteaddjin. Dat sáhttá earret eará leat ustit, bearašlahttu, doarjjaolmmoš dahje persovnnalaš veahkki.
Kárášjoga gieldda mieđuštanduođaštusas lea oktasaš málle.
Mieđuštanduođaštusa geavahus
Mieđuštanduođaštus dahká doaibmavádjigiid mieđušteaddjái(iide) hálbbibun dahje nuvttá beassat almmolaš kultur- ja bođudoaluide, oasálastit eaktodáhtolaš joavkkuin ja servviin, maiddái almmolaš sáhtuide main doaibmavádjit ii anášii ávkki veahki haga. Gielddalaš doarjagiid eaktun lea go doaibmavádjigiid mieđuštanduođaštusdoallit ostet bileahta doaluide dábálaš haddái, oažžu nuvttá bileahta su mieđušteaddjái, dahje sudnuide vuoliduvvo haddi, amaset bileahttahattit doaibmavádjigii ja mieđušteaddjái šaddat divrasat go okta dábálaš bileahtta.
Doallodoaimmaheaddjit geat dohkkehit mieđuštanduođaštusa ávžžuhuvvo merket bileahttaluŋkkáid ja ruoktosiidduid; “mieđuštanduođaštusat dohkkehuvvo”.
Doaibmavádjit oastá ieš dábálaš bileahta gos mieđuštanduođaštus dohkkehuvvo. Mieđušteaddji beassá sisa nuvttá, dahje vuoliduvvon haddái. Dat deattuhuvvo ahte “dábálaš” bileahtta lea dakkáraš mii áiggis áigái gusto ovtta olbmui. Doaibmavádjigiid gii lea oadjodilis ja geas lea gudnekoarta lea “dábálaš” haddi gudnehaddin.
Mieđuštanduođaštus gusto beasatlašvuođaide daid doaimmaide, doaluide, visttiide, sáhtuide ja viidásat mat dohkkehit ortnega. Ortnet lea riikkaviidosaš, ja duođaštusa sáhttá geavahit gielddaid- ja fylkkaid gaskasaččat.
Doaimmaid ja bijuid hárrái gos ortnet dohkkehuvvo ii juolluduvvo ruovttoluottamáksu.
Mieđuštanduođaštus juolluduvvo sorjákeahttá das man dávjá almmolaš kultur- ja luođudoalut dahje sáhtut geavahuvvošedje.
Mieđuštanduođaštusas eai leat ovdamunit minddar álbmoga hárrái, ja iige leat gáibádus beassat sisa jus leš dievva. Bileahtaid ferte ovdagihtii tiŋgot doppe gos lea dárbu, ja almmuhit mielčuovvu.
Ortnet ii mielddisbuvtte sierraburiid mieđušteaddjái, earret omd. leat konsearttain, čájálmasain ja sullasaččain gos meaŋušteaddjái lea dárbu. Dattetge eai galgga leat nu garra gáibádusat ahte mieđušteaddji ferte guođđit doalu jus mieđušteaddji atnu gaskkohagaid gárttašii dárbbašmeahttumin. Nuppi dáfus mieđušteaddji ii sáhte gáibidit omd. kursaduođaštusa kurssas gos leamaš ollásit doaibmavádjiga mieđušteaddjin. Nu maiddái ii sáhte atnit mieđuštanduođaštusa jus omd. mieđušteaddji ieš hárjehaddá hárjehallanguovddážis lassin dasa go livčče veahkkin doaibmavádjigii.
Mieđuštanduođaštuseavttut
Ortnet gusto olbmuide geain leat bistevaš doaibmavádjitvuođat. Bistevaš doaibmavádjitvuohta oaivvilduvvo ahte lea doaibmavádjigin unnimustá guokte jagi. Nu ahte oanehat buohcanáigodagain ii oaččo mieđuštanduođaštusa.
Go galggat oažžut mieđuštanduođaštusa, de ferte leat diehttalas dárbu veahkkái ahte oasálastit almmolaš kultur- luođudoaluin, ja maiddái geavahit almmolaš sáhtuid ja ortnet galgá veahkehit beasatlašvuođa daidda. Dasa atno doavtterduođaštus doaktáris dahje eará divššodeaddji dearvvasvuođabargiin.
Ohcciin lea vuolimus ahkemearri dábálaččat 8 jagi. Jus erenomáš diliin oroš ahte nuorabuidda berrešii mieđuštanduođaštus, de dat berre addojuvvot. Muhtin doaibmavádjigis mánát sáhttet leat mielde eambbo doaimmain omd. duddejeddjiin go dábálaččat seamma ahkásaččat leat, ja mánás sáhttá leat dárbu eambbo mieđušteddjiide duođalaš doaibmavádjigisvuođa dahje dohkkemeahttumis beađđama dihtii.
Ohcama oktavuođas ii iskojuvvo ekonomalaš dárbu ja ortnegis ii gehččojuvvo ahte oažžu go olmmoš oadjoruđa dahje eará ekonomalaš veahki.